Pa Imoris Lionel Dorcilien
✉ leoneldorcilien79@gmail.com
Kap Ayisyen, Samdi 7 desanm 2019
RIBRIK: M TANDE, M WÈ EM KONPWANN
Jeneralman, depi yon moun tande pale de mare, premye bagay ki pase nan tèt li se kòd. Ou toujou bezwen kòd pou mare yon bagay kèlkonk. Yon animal, yon moun ak yon bagay.
Men fòm di nou byen, mare genyen divès sans, divès siyifikasyon nan lang kreyòl ayisyen an.
Mare vle di arete, entèpele ak apreyande. Pa ekzanp, la polis mare avan yè plizyè bandi ki t’ap opere anba lavil la. La polis mare bandi sa yo kon krab.
Nan sa ki konsène entanperi kidonk move tan, mare vle di chanje. Gade kijan tan an mare mesye genlè lapli pwal tonbe.
Anpil moun isit, lè y’ap defann enterè mèsken, depi yo wè lòt moun parèt, menm kote a, yo mare mi n yo .
Sa vle di, yo pa kontan, yo move kon kong, kidonk, yo bay moun move jan.
Mare genyen awè tou avèk pwosede mistik. Tout jounen msye ap joure, li di l’ap kite fanm sa, men msye pa janm ka fè sa, li rete pirèd, msye sanble ak yon moun yo mare.
Genyen moun lè y’ap travay ak yon patron, avan 4 mare 3, yo mare patron an pou li pa revoke yo. Yo itilize yon pwosede mistik pou fè patron an pa wè klè.
Men fòm di nou tou, sa rive souvan, depi ou manje sou yon jimo ou pa bal, sa sifi pou jimo a marew. Lè sa, li baw vant fè mal. Ou mèt mare vant ou, fè saw vle se li sèlman ki ka geriw.
Genyen anpil moun isit ki mare nan pye tab. Lè yon moun mare nan pye tab sa pa vle di, se ak kòd yo mare moun sa. Men, se yon moun ki flatè, yon ti sousou ki depann prèske san pou san de lòt moun.
Tèt mare. Yon tèt mare an bon kreyòl, se yon moun ki pa gen lèspwi, se yon nayif, se yon moun lòt moun domine, jwe nan lòlòj li jan yo vle ak lè yo vle.
Mare vle di tou barase, m te vle mare pakèt mwen pou mal viv yon lòt kote, men elas, pye m’ mare paske m’ pa ka kite timoun yo ak manman yo lakay la pou kont yo.
Mwen pa renmen mache ak Kesedjo ditou, msye trò mare. Nan sans sa, mare vle di yon moun ki pa eklere.
San fè djòlè, lè m’ap swiv refleksyon yon seri swadizan entelèktyèl isit, monchè, m p’ap baw manti, m’mare moun sa yo de bwa dèyè do.
Lè m’ gade Ayiti byen, m’ pa konnen si ou wè sa, yo mare sosis sou dol, sa fè, peyi a sanble tèt koupe ak yon kat ki mare.